Smeerwortel (Symphytum grandiflorum)
Inleiding
Smeerwortel (Symphytum grandiflorum) is een krachtige, laagblijvende vaste plant die vooral gewaardeerd wordt vanwege zijn robuuste groei, vroege bloei en de rol die hij speelt in zowel natuurlijke als geneeskrachtige tuinen. Niet alleen zorgt deze plant voor een snelle bodembedekking onder bomen en struiken, maar hij biedt ook nectar aan vroeg vliegende insecten.
Aanvankelijk werd smeerwortel Symphytum grandiflorum vooral als geneeskrachtige plant gekweekt. Later ontdekte men dat het ook een uitstekende sierplant is die dankzij zijn grote bladeren en hangende klokbloemen een rustieke, natuurlijke sfeer oproept. Daardoor is hij tegenwoordig veel te vinden in bostuinen, natuurlijke borders en eetbare tuinen.
1. Algemene informatie over smeerwortel Symphytum grandiflorum
- Wetenschappelijke naam: Symphytum grandiflorum
- Nederlandse naam: Smeerwortel
- Synoniemen: Grootbloemige smeerwortel
- Familie: Boraginaceae (Ruwbladigenfamilie)
- Herkomst: Kaukasus, Zuidoost-Europa
- Levensduur: Vaste plant
- Inheems?: Nee, maar verwant aan inheemse soorten zoals Symphytum officinale
2. Naamverklaring van smeerwortel Symphytum grandiflorum
De geslachtsnaam Symphytum komt van het Griekse ‘symphyo’, wat ‘samengroeien’ betekent. Dit verwijst naar het historische gebruik van smeerwortel bij het genezen van botbreuken en wonden. De soortnaam grandiflorum betekent ‘grootbloemig’, wat direct slaat op de opvallend grotere bloemen in vergelijking met andere soorten smeerwortel.
Hoewel smeerwortel Symphytum grandiflorum minder bekend is dan Symphytum officinale, is het juist een zeer geschikte plant voor siergebruik, vanwege de lang aanhoudende bloei en compacte groeiwijze.
3. Plantbeschrijving van smeerwortel Symphytum grandiflorum
Groeivorm van smeerwortel Symphytum grandiflorum
Smeerwortel Symphytum grandiflorum groeit bodembedekkend en vormt dichte tapijten door middel van ondergrondse uitlopers. Daardoor is hij ideaal om open plekken onder struiken snel te vullen en onkruidgroei te onderdrukken.
- Hoogte: 20–40 cm
- Breedte: 40–60 cm, soms meer bij uitlopers
- Groeiwijze: breed spreidend, laagblijvend
Stam/stengels
- Korte, vlezige stengels
- Licht behaard
- Groeiend vanuit wortelrozetten
Blad
- Vorm: ovaal tot lancetvormig
- Kleur: donkergroen
- Structuur: grof, stevig, iets ruw aanvoelend
- Bijzonderheden: decoratief én effectief als mulchplant
Bloei
- Bloeitijd: april tot juni
- Bloemkleur: zachtgeel tot crème, soms blauwpaars afhankelijk van cultivar
- Bloemvorm: klokvormig, hangend in trossen
- Bloemgrootte: tot 2 cm lang
- Bijzonderheden: geliefd bij bijen en hommels
4. Standplaats en groeiomstandigheden van smeerwortel (Symphytum grandiflorum)
- Licht: halfschaduw tot schaduw, verdraagt ook zon bij voldoende vocht
- Bodemtype: voedselrijk, humusrijk en vochthoudend
- Grondsoort: leem, klei, zand met compost
- pH: neutraal tot licht alkalisch
- Vochtigheid: matig tot vochtig
- Winterhardheid: zeer goed winterhard (tot -30 °C)
- Windgevoeligheid: nauwelijks
Omdat smeerwortel Symphytum grandiflorum snel dichtgroeit, is het een uitstekende keuze voor probleemplekken waar andere planten moeite hebben. Bovendien verbetert hij de bodemstructuur en trekt hij nuttige insecten aan.
5. Aanplant en onderhoud van smeerwortel Symphytum grandiflorum
- Aantal per m²: 5–7 stuks
- Aanplanttijd: vroege lente of herfst
- Snoei:
- Verwijder na de bloei het afgestorven blad
- Knip eventueel in om groei te beperken
- Bemesting: weinig nodig; compost of mulch is voldoende
- Watergift: alleen bij langdurige droogte
- Bijzonderheden:
- Smeerwortel groeit snel, dus hou hem in toom als je andere planten niet wilt overwoekeren
- Laat zich goed combineren met schaduwminnende soorten
6. Veelgestelde vragen over smeerwortel (Symphytum grandiflorum)
1. Wanneer bloeit smeerwortel Symphytum grandiflorum?
Van april tot juni, met zachte, hangende bloemen.
2. Is smeerwortel wintergroen?
Nee, het blad sterft af in de winter maar loopt vroeg opnieuw uit.
3. Hoe groot wordt deze plant?
Tot 40 cm hoog, met een brede spreiding.
4. Is deze plant geneeskrachtig?
Ja, al wordt S. officinale vaker medisch gebruikt. Gebruik in eigen tuin met mate.
5. Kan hij onder bomen groeien?
Zeker, het is een uitstekende onderbeplanting.
6. Woekert deze soort?
Hij groeit breeduit, maar is beheersbaar door te scheuren of begrenzen.
7. Is de plant aantrekkelijk voor insecten?
Zeker – met name bijen en hommels komen graag op de vroege bloei af.
8. Kan hij in pot?
Liever niet – hij heeft ruimte nodig en groeit uitbundig.
9. Hoe winterhard is deze plant?
Zeer winterhard, ook in strengere winters.
10. Is smeerwortel Symphytum grandiflorum eetbaar of giftig?
Niet eetbaar; het gebruik als geneeskruid is omstreden vanwege pyrrolizidine-alkaloïden.
7. Goede combinaties van smeerwortel Symphytum grandiflorum met andere planten
- Vrouwenmantel (Alchemilla mollis) – vergelijkbare standplaats, zachtere bladvorm
- Ooievaarsbek (Geranium macrorrhizum) – geurend blad, bodembedekkend
- Zeeuws knoopje (Astrantia major) – bloemrijk contrast
- Hartlelie (Hosta spp.) – groot blad, mooie bladcombinaties
- Japanse zegge (Carex morrowii) – siergras voor schaduw
- Kaukasisch vergeet-mij-nietje (Brunnera macrophylla) – blauwe bloei, sterk loof
- Salomonszegel (Polygonatum multiflorum) – elegant en sierlijk
- Longkruid (Pulmonaria spp.) – vroegbloeiend, bont blad
- Boerenhortensia (Hydrangea macrophylla) – structuur en zomerbloei
- Sneeuwbal (Viburnum opulus) – voor hoogte en bloemschermen
8. Conclusie
Smeerwortel (Symphytum grandiflorum) is een robuuste, sierlijke én nuttige bodembedekker die zijn plaats verdient in iedere schaduwrijke tuin. Door zijn vroege bloei, sterke groeikracht en insectvriendelijke karakter is hij een waardevolle aanvulling in borders onder bomen, randen van voedselbossen of informele plantvakken.
Hoewel hij snel groeit, laat hij zich prima in toom houden. Bovendien heeft hij geen hoge eisen aan bodem of onderhoud. Kortom: een natuurlijke bodembedekker die het hele seizoen structuur én ecologische waarde biedt.
Maak een Schetsafspraak
Heeft u hulp nodig bij het maken van een tuinontwerp en/of samenstellen van het beplantingsplan? Maak een afspraak met de Schetsservice!
Wat vindt u nog meer interessant?
Betonie - Stachys officinalis 'Rosea'
Bergamotplant - Monarda bradburiana
Mukdenia - Mukdenia rossii
Smeerwortel - Symphytum grandiflorum 'Wisley Blue'
Tuinplantenoverzicht
